lunes, 1 de octubre de 2018

Tee (gente)




Mujer -- Ndixu
Hombre -- B´ezo
Señor -- Ñoo 
Niño -- Ts´itr´i
Niña -- Xutri
Joven varón - Xo
Mujer joven - Xa
Muchacho -- Tr´i
Muchacha -- Xuntri

B´edyi (La familia)


  • Padre - Tata
  • Madre - Nana
  • Abuelo - Tita
  • Abuela - Nita
  • Hermano - Kjuarma 
  • Hermana- Kjujue/ kju´u 
  • Cuñada - Jmute
  • Cuñado - Tsjo´o

Pronombres

1° Persona. 

Mazahua - Español - Terminación


  • Nuzgo    ----- Yo  ------------------ Go
  • Nuzgobi ----  Yo y tú -------------- Goji
  • Nuzgobe ---   Yo y él/ella -------- Gobe  
  • Nuzgoji------  Nosotros ------------ Ji
  • Nuzgojme-----Nostros (menos tú) -Gojme

2° Persona

  • Nuts´ke ----- Tú ------------ Ge
  • Nutsk´ebi --- Tú y él/ella - Gebi
  • Nuts´keji ---- Ustedes ------ Keji

3° Persona

  • Nunju --- Él ------- jnu
  • Nujna --- Ella ----- jna
  • Angeze -- Él/ella - sin terminación
  • Nujyo---- Ellos---- jyo
  • Nujya---- Ellas---- jya






Yo Pezhe (Los números)


  • 0 Otjo                 20 Dyote
  • 1 Naja                25 Dyote
  •                                 ts´ich´a
  • 2 Yeje                 30 Jñite
  • 3 Jñii                  35 Jñite
  • 4 Nziyo              40 Nzite
  • 5 Ts´ich´a           50 Ts´ite
  • 6 Ñanto              60 Ñante 
  • 7 Yencho            70 Yente
  • 8 Jñincho            80 Jñite
  • 9 Nzincho           90 Znite
  • 10 Dyech´a         99 Nzite                            
  • 11 Dyech´a naja      nzincho
  • 12 Dyech´a yeje

Yo pjeñe (Las emociones)


  • Maja - Feliz
  • S´oo Amargado, malo
  • Jonte- Buena gente
  • Xoku in choo- Sorprendido
  • Ud´u - Enojado
  • Xinch´i ñii/leke- Loco, eufórico
  • Me na maja- Divertido
  • Jobi- Amigable
  • Chana- Angustiado
  • Juejme- Triste 
  • Pizhi/ p´iche- Espantar 
  • Mbizhi- Asustado
  • Eñe- Juguetón 


Yo tsjiji (Los colores)


  • Potju - Negro
  • K´angu- Azul
  • Mbezhe - Verde
  • K´axt´u - Amarillo
  • Mbaja - Rojo
  • K´anga - Morado
  • Ts´imbaja- Anaranjado
  • Limu- Limón
  • Tóxu- Blanco
  • Ixki - Rosa
  • Poxu- Gris
  • Kjoxu- Café